Xét nghiệm SGOT (hay còn gọi là AST) là xét nghiệm men gan được thực hiện rất phổ biến không chỉ được chỉ định ở những bệnh nhân nghi ngờ các vấn đề về gan mà còn là xét nghiệm thường quy đầu tay trong mỗi lần khám sức khỏe định kỳ. Sự tăng, giảm của chỉ số SGOT có nhiều ý nghĩa, giúp phản ánh tình trạng bệnh lý về gan mà người bệnh có thể đang gặp phải.

1. Xét nghiệm SGOT là gì?

Xét nghiệm SGOT là xét nghiệm đánh giá tình trạng men gan. Men gan là tên gọi chung của các enzyme có trong gan, có vai trò tổng hợp và chuyển hóa các chất trong gan như glucid, protid, lipid,…

Bình thường các men này nằm bên trong các tế bào gan, khi tế bào gan bị hoại tử do viêm gan, xơ gan, ung thư gan... các men này sẽ tràn vào máu làm nồng độ của chúng trong máu tăng cao.

Transaminase hay Aminotransferase là các enzym nội bào có nhiệm vụ xúc tác phản ứng trao đổi chuyển gốc NH2 (chuyển nhóm amin) giữa các amin với nhau, đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình chuyển hóa các acid amin. Trong đó hai transamine quan trọng nhất là AST (GOT) và ALT (GPT).

SGOT (Glutamic-oxaloacetic transamine) hay còn gọi là AST (Aspartate aminotransferase) là một men Transamine, có nhiều trong bào tương (khoảng 30%) và ti thể của nhiều loại tế bào (khoảng 70%), nhiều nhất là tế bào gan, sau đó là tế bào cơ tim, cơ xương, thận, não, tủy, phổi, bạch cầu và hồng cầu.

Xét nghiệm SGOT không thực hiện riêng lẻ mà thường được thực hiện cùng xét nghiệm SGPT. SGPT(Glutamic-pyruvic transaminase) hay còn gọi ALT (Alanine aminotransferase) là một men Transamine tập trung chủ yếu trong các tế bào gan. Dựa kết quả xét nghiệm men gan tăng ít hay nhiều so với giá trị bình thường, men SGOT hay SGPT tăng ưu thế hơn, sẽ giúp bác sĩ định hướng chẩn đoán các nguyên nhân làm tăng men gan.

Chỉ số men gan ở người có sức khỏe gan bình thường là:

• Chỉ số AST (SGOT): 20 – 40 UI/L.
• Chỉ số ALT (SGPT): 20 – 40 UI/L.

Tuy nhiên tùy theo hệ thống máy xét nghiệm và các hóa chất khác nhau mà phòng xét nghiệm đó sử dụng có thể cung cấp các khoảng tham chiếu khác nhau.

2. Ý nghĩa các chỉ số men gan

2.1 Chỉ số SGOT

Khi enzyme được giải phóng vào máu với lượng bình thường thì các hoạt động trao đổi và chuyển hóa chất trong cơ thể diễn ra bình thường. Ngược lại, nếu chỉ số vượt quá mức bình thường thì nguy cơ bệnh nhân mắc các bệnh về gan rất lớn. Chỉ số càng cao thì lượng tế bào gan bị tổn thương càng nhiều, nguy cơ mắc bệnh càng cao.

Chỉ số SGOT thông thường khoảng từ 20- 40 UI/L, chủ yếu có ở các mô chuyển hóa cao như gan, tim hay cơ xương. Chỉ số SGOT tăng cao chủ yếu trong trường hợp tổn thương gan do viêm, xơ hay ung thư. Ngoài ra, các tổn thương tim do nhồi máu cũng làm tăng lượng SGOT. Ngược lại, nếu chỉ số SGOT giảm có thể trong các trường hợp đang mang thai hoặc bệnh tiểu đường,…

2.2 Chỉ số SGPT

Chỉ số SGPT thông thường ở khoảng từ 20- 40 UI/L. Chỉ số này tăng khi có các tổn thương tế bào gan. Chủ yếu dùng để phát hiện tổn thương ở tế bào gan. Khi có tổn thương, chỉ số tăng.

• Nếu 2 chỉ số này tăng nhẹ (<2 lần) thì chưa đáng lo ngại.
• Nếu 2 chỉ số này tăng vừa (> 2-10 lần) hay tăng cao (> 10 lần) thì cần phải xác định nguyên nhân gây ra và bạn cần đến sự thăm khám và tư vấn cụ thể từ bác sĩ.

3. Chỉ số xét nghiệm SGOT tăng là do nguyên nhân nào?

Men gan tăng do uống nhiều bia rượu

• Tăng men gan do rượu: Kết quả xét nghiệm cho thấy chỉ số SGOT/SGPT tăng gấp hơn 2 lần. Kèm theo đó men gan GGT cũng tăng. Trong rượu có rất nhiều độc tố. Nếu người bệnh có thói quen uống quá nhiều rượu đồng nghĩa với việc có quá nhiều chất độc hại cần được đào thải tại gan. Điều này gây ra áp lực rất lớn cho các tế bào gan. Thậm chí, các chất độc hại từ rượu có thể gây ngộ độc gan và tiêu diệt các tế bào gan. 

• Tăng men gan do các loại thuốc: Các loại thuốc tây y có tác dụng điều trị bệnh rất tốt. Tuy nhiên, nếu sử dụng không đúng cách, lạm dụng thuốc đặc biệt là một số loại thuốc như Paracetamol, Phenytoin, thuốc hạ cholesterol máu nhóm statin,... có thể khiến men gan tăng cao và gây ra nhiều tác dụng phụ khác. Do đó, bạn cần tuân thủ theo đúng chỉ định của bác sĩ về việc sử dụng các loại thuốc điều trị. 

Thông thường, các trường hợp tăng men gan do thuốc sẽ được cải thiện hiệu quả nếu như dừng thuốc. Sau khoảng vài tuần hoặc vài tháng ngừng thuốc, chỉ số men gan của bạn sẽ trở về mức bình thường. 

Lưu ý: Khi xét nghiệm men gan, bạn cần cung cấp cho bác sĩ tất cả những thông tin về các loại thuốc bạn đang sử dụng, bao gồm cả các loại thảo dược, thuốc tây y, thuốc đông y, các loại thực phẩm chức năng,… Đây là những thông tin quan trọng để bác sĩ chẩn đoán bệnh chính xác hơn, tìm hiểu rõ hơn về nguyên nhân gây bệnh và từ đó đưa ra phác đồ trị bệnh chính xác. 

• Bệnh gan thoái hóa mỡ: Nếu kết quả xét nghiệm SGOT/SGPT tăng nhẹ thì rất có thể người bệnh mắc phải tình trạng rối loạn lipid máu, lượng đường trong máu tăng khi đói. Đây là vấn đề thường xuyên gặp phải ở những người bệnh tiểu đường, người bị thừa cân, béo phì. 

• Bệnh Wilson: Ở những trường hợp này chỉ số xét nghiệm SGOT/SGPT  thường tăng cao hơn 2,2 lần; đồng niệu 24 giờ lớn hơn100μg và chỉ số ceruloplasmin/máu thấp hơn 200 mg/L. Người bệnh bị xơ gan, ứ đọng đồng, tán huyết, rối loạn ngoại tháp, tổn thương thận,...

Men gan tăng do tổn thương ở gan

• Bệnh gan tự miễn: Không chỉ tăng men gan, người bệnh còn có thể xuất hiện những tổn thương da. Để chẩn đoán bệnh, cần thực hiện sinh thiết gan.

• Bên cạnh đó, một số nguyên nhân khác cũng khiến tăng men gan có thể kể đến như người bệnh phải thường xuyên lao động nặng, mắc bệnh Crohn, dùng các loại thuốc gây ly giải cơ,…

4. Khi nào cần làm xét nghiệm SGOT

Xét nghiệm SGOT được chỉ định khi nghi ngờ bệnh nhân có các dấu hiệu mắc bệnh gan, đặc biệt là viêm gan hay rối loạn chức năng gan.

Một số triệu chứng điển hình như:

• Buồn nôn, nôn.
• Bụng sưng hoặc đau.
• Vàng da.
• Nước tiểu đậm màu.
• Người nghiện rượu nặng.
• Cá nhân có gia đình tiền sử mắc bệnh gan.
• Người có tiền sử virus viêm gan.
• Người dùng nhiều thuốc có thể làm rối loạn chức năng gan.

Nguồn: Tổng hợp