Tuyến cận giáp là một tuyến quan trọng trong cơ thể con người. Những chỉ số hormone của tuyến cận giáp bị sai lệch là nguyên nhân dẫn đến các bệnh như sỏi thận, loãng xương, tăng huyết áp,... Xét nghiệm PTH đóng vai trò phát hiện ra sự sai lệch của các chỉ số hormon ấy. 

1. Tuyến cận giáp

Tuyến cận giáp ở vị trí ngay sau tuyến giáp, với kích thước rất nhỏ, chỉ khoảng 6*3*2 mm. Cơ thể con người có 4 tuyến cận giáp. Ở người trưởng thành, tuyến này gồm 2 loại tế bào là tế bào ưa oxy và tế bào chính. Tế bào chính là thành phần cấu tạo chủ yếu nên tuyến cận giáp, có chức năng bài tiết ra parahormon. 

Hormon của tuyến cận giáp (PTH) có vai trò rất quan trọng đối với cơ thể. Hormon này có vai trò điều hòa nồng độ ion Canxi và ion Phosphate trong huyết tương. Dưới tác dụng của hormon PTH, nồng độ ion canxi tăng lên mà nồng độ ion phosphate giảm đi. 

Hormon PTH tác dụng trực tiếp lên xương, thận và ruột. Chúng làm tăng mức giải phóng canxi từ xương vào máu bằng việc tác động lên sự biệt hóa và hoạt động của tế bào xương. Bên cạnh đó, hormon PTH làm giảm bài xuất ion calci ở thận, tăng tái hấp thu ion calci và magie ở ống thận nhất là ở ống lượn xa và ống góp. 

Hormon hoạt động làm giảm tái hấp thu ion phosphate ở ống lượn gần và tăng đào thải ion phosphate ra nước tiểu. Trên ruột, làm tăng tạo enzyme ATPase ở diềm bàn chải của tế bào biểu mô niêm mạc ruột, tăng tạo chất vận tải ion calci ở tế bào niêm mạc ruột. 

Những rối loạn thường gặp ở tuyến cận giáp là nhược năng tuyến cận giáp (tuyến cận giáp không bài tiết đủ PTH, dẫn đến những rối loạn trong cơ thể), ưu năng tuyến cận giáp (tăng quá trình hủy xương mạnh, làm tăng cao nồng độ ion calci trong máu, đồng thời xương cũng rỗng, yếu hơn và lượng ion calci được đào thải qua thận nhiều dễ gây ra tình trạng sỏi thận).

2. Xét nghiệm PTH

PTH là hormon của tuyến cận giáp có vai trò trong chuyển hóa canxi (tăng canxi máu). Xét nghiệm PTH thường được chỉ định trong một số bệnh như: Cường cận giáp, Loạn dưỡng xương, Suy cận giáp…

Xét nghiệm PTH nhằm xác định nguyên nhân sự thay đổi nồng độ canxi của cơ thể, trong các triệu chứng như:

• Triệu chứng quá nhiều canxi trong máu. Biểu hiện thường gặp là buồn nôn, đau bụng, khát, mệt mỏi.

• Triệu chứng quá ít canxi trong máu, bạn thường gặp phải biểu hiện như chuột rút, ngứa ran ngón tay, đau bụng.

• Kiểm tra lượng canxi trong máu trở lại bình thường.

• Tìm ra nguyên nhân dẫn đến lượng canxi quá nhiều hoặc quá ít trong máu. 

Ngoài ra, xét nghiệm PTH còn có tác dụng quan trọng trong việc:

• Phân biệt rối loạn tuyến cận giáp và các rối loạn liên quan.

• Giám sát điều trị các vấn đề liên quan đến tuyến cận giáp.

• Theo dõi bệnh mãn tính ví dụ như bệnh thận.

• Xác định nguyên nhân gây tình trạng photpho trong máu thấp. 

• Xác định nguyên nhân khiến nghiêm trọng loãng xương không đáp ứng điều trị.

• Kiểm tra chức năng tuyến cận giáp.

• Theo dõi trong phẫu thuật cắt bỏ khối u tuyến cận giáp.

PTH được định lượng bằng phương pháp miễn dịch sandwich sử dụng công nghệ hóa phát quang hay điện hóa phát quang. PTH có trong mẫu thử đóng vai trò kháng nguyên được kẹp giữa hai kháng thể, kháng thể thứ nhất là kháng thể đơn dòng đặc hiệu kháng PTH đánh dấu biotin, kháng thể thứ hai là kháng thể đơn dòng đặc hiệu kháng PTH đánh dấu ruthenium (chất có khả năng phát quang) tạo thành phức hợp miễn dịch kiểu sandwich. Cường độ phát quang tỷ lệ thuận với nồng độ PTH có trong mẫu thử.

Giá trị tham chiếu trên người bình thường của PTH trong huyết tương là 15‑65 pg/mL. Giá trị tham chiếu không thay đổi theo tuổi và giới tính.

3. Các yếu tố thay đổi kết quả xét nghiệm PTH

- Khi bệnh nhân uống sữa có thể xét nghiệm sẽ cho ra kết quả giả, không được chuẩn xác. Vì vậy, trước khi xét nghiệm không nên uống sữa.

- Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú có nồng độ PTH khác người thường.

- Người có lipid máu tăng, sử dụng chất đồng vị phóng xạ cũng có ảnh hưởng ít nhiều đối với nồng độ PTH.

- Một số loại thuốc làm tăng nồng độ PTH (Thuốc chống co giật, isoniazid, lithium, steroid, thuốc lợi tiểu loại thiazid và các thuốc có chứa phosphat), giảm nồng độ PTH (Cimetidin, propranolol).